Η φύση αντιμετωπίζει μια άνευ προηγουμένου κρίση. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες προκαλούν την απώλεια της βιοποικιλότητας με ρυθμούς που δεν έχουν παρατηρηθεί ξανά στην ιστορία της Γης.
Περίπου 33.000 είδη υπολογίζεται ότι θα εξαφανιστούν φέτος, ενώ οι προβλέψεις αναφέρουν πως μέχρι το 2050 η μισή βιοποικιλότητα του πλανήτη θα έχει χαθεί οριστικά.
Αυτές οι απώλειες δεν είναι μόνο περιβαλλοντικό ζήτημα, αλλά απειλούν και την ισορροπία του ίδιου του ανθρώπινου πολιτισμού. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Colossal Biosciences, μια εταιρεία που ιδρύθηκε από τον γενετιστή του Χάρβαρντ, George Church, και τον επιχειρηματία Ben Lamm, έχει αναλάβει μια πρωτοποριακή αποστολή: να αναβιώσει εξαφανισμένα είδη μέσω της γενετικής τεχνολογίας.
Η εταιρεία, που ιδρύθηκε το 2021, στοχεύει στην «απο-εξαφάνιση» (desextinction) εμβληματικών ειδών που χάθηκαν εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως το μαμούθ, ο τίγρης της Τασμανίας και το πουλί ντόντο. Σαν να λέμε… Τζουράσικ Παρκ.
Τι είναι η «Desextinction»;
Η διαδικασία της «desextinction» δεν σημαίνει ότι θα ξαναζωντανέψουμε τα εξαφανισμένα είδη ακριβώς όπως ήταν. Αντίθετα, η τεχνολογία αυτή προσπαθεί να ανακατασκευάσει τμήματα του γονιδιώματος αυτών των ζώων χρησιμοποιώντας δείγματα DNA που έχουν διατηρηθεί από τα υπολείμματα τους. Στη συνέχεια, αυτά τα γονίδια εισάγονται στο DNA συγγενών ειδών που ζουν ακόμα σήμερα.
Για παράδειγμα, για την αναβίωση του μαμούθ, οι επιστήμονες χρησιμοποιούν το DNA του σύγχρονου ασιατικού ελέφαντα, ενός στενού συγγενή του μαμούθ. Ο στόχος της Colossal δεν είναι να αναδημιουργήσει πιστά τα εξαφανισμένα ζώα, αλλά να δημιουργήσει υβριδικές εκδοχές τους, με ορισμένα χαρακτηριστικά που είχαν τα εξαφανισμένα είδη, τα οποία μπορούν να επιβιώσουν και να λειτουργήσουν στο περιβάλλον.
Στην περίπτωση του μαμούθ, για παράδειγμα, οι ερευνητές στοχεύουν να αναδημιουργήσουν ένα μεγάλο θηλαστικό που θα μπορούσε να επιβιώσει στη σύγχρονη Σιβηρία, όπου το λιώσιμο του πάγου απειλεί να απελευθερώσει τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Τα μαμούθ, με την παρουσία τους στην τούνδρα, θα μπορούσαν να συμβάλλουν στη διατήρηση του παγωμένου εδάφους, μειώνοντας το λιώσιμο του. Οφέλη και Προκλήσεις.
Η αναβίωση ειδών όπως το μαμούθ μπορεί να προσφέρει σημαντικά οικολογικά οφέλη. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η επιστροφή της μεγάλης πανίδας στην τούνδρα της Σιβηρίας θα μπορούσε να αναχαιτίσει την κλιματική αλλαγή, καθώς τα μαμούθ θα βοηθούσαν στη διατήρηση της βλάστησης της περιοχής και θα μείωναν το λιώσιμο του μόνιμου πάγου (permafrost). Η αναβίωση του μαμούθ θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει μια λύση στη διατήρηση της βιοποικιλότητας σε ψυχρά οικοσυστήματα που καταστρέφονται με ταχύ ρυθμό.
Ωστόσο, η προσπάθεια αυτή δεν είναι απαλλαγμένη από προκλήσεις.
Πρώτα απ’ όλα, το κόστος και οι τεχνικές δυσκολίες είναι τεράστιες. Η δημιουργία υγιών ζώων από γενετικό υλικό που έχει ανακτηθεί από παγωμένα ή συντηρημένα δείγματα είναι εξαιρετικά περίπλοκη. Απαιτείται ακριβής γνώση του γονιδιώματος των εξαφανισμένων ειδών και η δημιουργία βιώσιμων εμβρύων που να μπορούν να αναπτυχθούν σε είδη-ξενιστές.
Ηθικά Διλήμματα
Εκτός από τις τεχνικές δυσκολίες, υπάρχουν και σοβαρά ηθικά ζητήματα. Μια βασική ερώτηση είναι αν πρέπει να «παρεμβαίνουμε» στη φύση με τέτοιους τρόπους.
Η αναβίωση εξαφανισμένων ειδών μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες συνέπειες για τα οικοσυστήματα, όπως η αλληλεπίδραση με άλλα ζώα που δεν είχαν αντιμετωπίσει ποτέ τέτοια είδη στο παρελθόν. Επιπλέον, ορισμένοι επιστήμονες αναρωτιούνται αν η τεχνολογία αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για άλλες πιο επικίνδυνες εφαρμογές, όπως η αναβίωση ανθρώπινων ειδών, όπως ο Νεάντερταλ.
Ακόμα και αν η επιστροφή αυτών των ειδών φαίνεται εφικτή από τεχνολογική άποψη, το ερώτημα παραμένει: θα πρέπει να το κάνουμε;
Οι επικριτές του εγχειρήματος ισχυρίζονται ότι θα ήταν καλύτερο να επικεντρωθούμε στη διατήρηση των ζώων που βρίσκονται ήδη σε κίνδυνο, αντί να προσπαθούμε να «επαναφέρουμε» αυτά που έχουν ήδη χαθεί. Η πρωτοβουλία της Colossal Biosciences να αναβιώσει εξαφανισμένα είδη είναι ένα παράδειγμα της δύναμης της σύγχρονης βιοτεχνολογίας και της επιστημονικής φαντασίας που γίνεται πραγματικότητα.
Η δυνατότητα της «desextinction» ανοίγει νέους ορίζοντες στην προστασία της φύσης και της βιοποικιλότητας, αλλά συνοδεύεται από σημαντικά ηθικά και τεχνικά διλήμματα. Ενώ η τεχνολογία αυτή υπόσχεται πολλά, είναι σημαντικό να εξετάσουμε με προσοχή τις πιθανές συνέπειες και να βεβαιωθούμε ότι η επιστήμη χρησιμοποιείται προς όφελος του πλανήτη και της κοινωνίας.
Νέο Τζουράσικ Παρκ;
Παρόλο που η ιδέα της «αναβίωσης» εξαφανισμένων ειδών θυμίζει το σκηνικό του Τζουράσικ Παρκ, η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική. Η Colossal Biosciences, η εταιρεία που ηγείται της προσπάθειας αυτής, δεν προσπαθεί να κλωνοποιήσει ακριβώς τα εξαφανισμένα ζώα, όπως συμβαίνει στην ταινία. Αντίθετα, χρησιμοποιεί σύγχρονες τεχνολογίες γονιδιακής επεξεργασίας, όπως το CRISPR, για να δημιουργήσει υβριδικά είδη, χρησιμοποιώντας γενετικό υλικό από είδη που υπάρχουν ακόμα.
Για παράδειγμα, η προσπάθεια για την αναβίωση του μαμούθ δεν στοχεύει στη δημιουργία ενός ακριβούς αντιγράφου του εξαφανισμένου ζώου, αλλά στην εισαγωγή γονιδίων του μαμούθ στον ασιατικό ελέφαντα, έναν στενό συγγενή του. Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι ένας υβριδικός οργανισμός με χαρακτηριστικά που προσομοιάζουν με αυτά του μαμούθ, όπως το μαλλιαρό δέρμα και η ανθεκτικότητα στο ψύχος.
Ο στόχος δεν είναι να δημιουργηθούν πλάσματα με τρόπο θεαματικό ή επικίνδυνο, όπως στο Τζουράσικ Παρκ, αλλά να αποκατασταθούν οικοσυστήματα και να βοηθηθεί το περιβάλλον. Η φιλοσοφία πίσω από αυτήν την τεχνολογία είναι διαφορετική: πρόκειται για μια προσέγγιση που συνδυάζει την καινοτομία της γενετικής μηχανικής με την περιβαλλοντική αποκατάσταση, στοχεύοντας στην ενίσχυση της βιοποικιλότητας και την επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής.
Άρα, ενώ οι αναλογίες με το Τζουράσικ Παρκ υπάρχουν σε ένα επιφανειακό επίπεδο, η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη και λιγότερο «φανταστική».
Σε κάθε περίπτωση η προσπάθεια έχει πολλά ηθικά θέματα να την διαβρώνουν…
