Η δεκαετία του 1980 ήταν η δεκαετία του θατσερισμού στο Ηνωμένο Βασίλειο και των Ρεϊγκανόμικς στις ΗΠΑ. Η γενιά Χ ενηλικιώθηκε- το MTV ανέδειξε νέα ταλέντα όπως η Μαντόνα και ο Prince.

Εν μέσω διαδηλώσεων και απεργιών στους δρόμους, ο καταναλωτισμός βρήκε ύμνο στο αξέχαστο μάντρα της ταινίας της Wall Street: «Η απληστία είναι καλό». Και οι βάτες της Τζόαν Κόλινς στη Δυναστεία γίνονταν όλο και μεγαλύτερες.

Εν τω μεταξύ, στο Λονδίνο, μια μικρή ομάδα επιδεικτικών νεαρών ηδονιστών ανακάτευε ένα πολιτιστικό χωνευτήρι. Τολμηροί και πειραματικοί στη δημιουργικότητα και τον τρόπο ζωής τους, θα υμνούνταν αργότερα ως πρωτοπόροι της μόδας και δημιουργικοί οραματιστές. Αλλά για μερικά χρόνια στη δεκαετία του 1980, απλά περνούσαν την καλύτερη στιγμή της ζωής τους.

«Αυτό που ήταν τόσο ζωτικής σημασίας ήταν η φυσική εμπειρία. Η επιθυμία να έρθεις στο Λονδίνο, να ανακαλύψεις τον εαυτό σου και να κάνεις τη δική σου τύχη ήταν ενστικτώδης» – NJ Stevenson

«Δε θέλαμε να μοιάζουμε με όλους τους άλλους»

Ο Holly Johnson, τραγουδιστής του Frankie Goes to Hollywood, θυμάται, στο βιβλίο Outlaws, το στυλ που επιθυμούσε για μια βραδινή έξοδο σε κλαμπ: «Η ανδρογυνία του Marc Bolan και η έμπνευση του David Bowie με το παραδείσιο πουλί Ziggy Stardust ήταν τεράστιες επιρροές – ήταν ένα πολύ θεατρικό λουκ και αυτό επιδιώκαμε ως έφηβοι. Δεν θέλαμε να μοιάζουμε με όλους τους άλλους, θέλαμε να δείχνουμε υπέροχοι».

Το βιβλίο συνδέεται με μια νέα έκθεση, με τίτλο «Outlaws: Fashion Renegades of Leigh Bowery’s 1980s London», στο Μουσείο Μόδας και Κλωστοϋφαντουργίας στο Λονδίνο. Και ο Holly Johnson είναι μόνο ένας από αυτούς που θυμούνται το στυλ, τους ήχους και τις περιπέτειες της εποχής.

Η έκθεση καταγράφει τη ζωή και το έργο του Leigh Bowery, του περφόρμερ, style icon και σχεδιαστή μόδας που ήρθε στο Λονδίνο από την Αυστραλία το 1980 και γρήγορα έγινε το επίκεντρο της προσοχής σε κάθε δωμάτιο, με τα άγρια πρωτότυπα ρούχα του και το φαντασμαγορικό μακιγιάζ του.

Δείτε το σχετικό βίντεο 

Οι «αποστάτες της μόδας»

Στην έκθεση διερευνάται επίσης η υποκουλτούρα από την οποία αναπτύχθηκε ο Bowery, γεμάτη από «αποστάτες της μόδας», όπως οι σχεδιαστές John Galliano, Pam Hogg, Wayne Hemingway, Stephen Linard, BodyMap και Rachel Auburn.

Ήταν μια σκηνή που κατοικούνταν από τους τελευταίους Baby Boomers (γεννημένους από το 1946 έως το 1964) και μερικούς πρώτους Gen Xers (γεννημένους από το 1965 έως το 1980), όταν οι τελευταίες πληροφορίες για το τι να φορέσουν και πού να το φορέσουν δεν αντλούνταν από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά από την ανάγνωση χάρτινων περιοδικών, όπως το The Face, το i-D και το Blitz – όλα λανσαρισμένα στη δεκαετία του 1980 – ή από την παρακολούθηση της εβδομαδιαίας μουσικής εκπομπής του BBC, Top of the Pops.

Η ομάδα ονομάστηκε Blitz Kids (από το κλαμπ που διατηρούσαν ο Steve Strange και ο Rusty Egan στο Blitz Wine Bar στο Covent Garden) ή New Romantics (για να συμπεριλάβει συγκροτήματα όπως οι Duran Duran και οι Spandau Ballet).

«Αναρχική ενέργεια»

Οι νεορομαντικοί ή «μπλιτζάδες» βρήκαν τη δημιουργική τους διέξοδο στους τομείς της μόδας, της τέχνης και της μουσικής – και, κυρίως, στην «αναρχική ενέργεια» της σκηνής των κλαμπ του Λονδίνου, λέει στο BBC ο συν-επιμελητής της έκθεσης Outlaws, ο Martin Green.

«Κάθε φορά που έβγαινες έξω, όλοι ήταν ντυμένοι με καινούργια ρούχα, πράγματα που είχαν φτιάξει ή αγοράσει από την αγορά του Κένσινγκτον». Ήταν μια εποχή που διαπνεόταν από «μια απίστευτα δημιουργική δύναμη, πολύ συναρπαστική, πολύ προοδευτική».

«Αυτό που ήταν τόσο ζωτικό ήταν η φυσική εμπειρία», λέει η NJ Stevenson, συν-επιμελήτρια μαζί με τον Green. «Η επιθυμία να έρθεις στο Λονδίνο, να επανεφεύρεις τον εαυτό σου και να κάνεις τη δική σου τύχη ήταν ενστικτώδης».

Κλαμπ, πόζες και νεανική κουλτούρα

Ο Hemingway – ο οποίος πρόσφατα συνίδρυσε την επιχείρηση vintage Charity Super.Mkt – πιστεύει ότι η δεκαετία του ’80 είχε «τεράστια επιρροή» επειδή ήταν «η πρώτη φορά που η νεανική κουλτούρα καταγράφηκε σε μεγάλο βαθμό από τα mainstream μέσα ενημέρωσης».

Ο ίδιος και η μελλοντική σύζυγός του, Gerardine, πουλούσαν τα αυτοσχέδια ρούχα τους στην αγορά του Camden – ένα εγχείρημα που έγινε η παγκόσμια μάρκα μόδας Red or Dead.

Τα κλαμπ και οι πόζες ήταν οι κύριες ασχολίες τους, θυμάται με αγάπη ο Hemingway: «Ήταν σαν παρέλαση μόδας για να μπεις στα κλαμπ. Ξοδεύαμε πολύ χρόνο για να ντυθούμε, να κοιταχτούμε στον καθρέφτη, να αλλάξουμε – πολύ περισσότερο από ό,τι έκαναν ποτέ τα παιδιά μου».

Και προσθέτει: «Μπορώ να καταλάβω την έλξη εκείνης της εποχής για τη σημερινή νεολαία. Τότε κοιτούσαμε και πουλούσαμε ρούχα από τη δεκαετία του 1940. Έτσι, για τους νέους τώρα, η δεκαετία του ’80 είναι εντελώς εξωτική».

«Ο Bowery δημιούργησε μια πολύ παράξενη, μεταμορφωτική, παραβατική περσόνα» – Dylan Jones

«Κινούμενη μοντέρνα τέχνη»

Το μεγαλύτερο και πιο τολμηρό αστέρι της σκηνής, όμως, ήταν ο Leigh Bowery. Ήταν «κινούμενη μοντέρνα τέχνη», όπως το έθεσε ο φίλος του, ο Boy George, και η μοναδική του προσωπικότητα παρείχε πλούσιο υλικό – πόζαρε για πολλούς καλλιτέχνες και φωτογράφους, συμπεριλαμβανομένου του Lucian Freud, και κάποτε έγινε μια «ζωντανή εγκατάσταση», στη βιτρίνα της γκαλερί Anthony d’Offay.

Η συνεργασία του με τον χορευτή-χορογράφο Michael Clark είχε ως αποτέλεσμα μερικές αξιομνημόνευτες εμφανίσεις, όπως το bottomless κορμάκι του Bowery, που φορούσε ο Clark στη σκηνή του Sadler’s Wells, καθώς έπαιζε ζωντανά το κακόφωνο post-punk συγκρότημα The Fall.

Οι παραστάσεις του Bowery προκαλούσαν τόσο επαίνους όσο και αποστροφή – η δέσμευσή του να σοκάρει ήταν αταλάντευτη. Στο διαβόητο νούμερό του «τοκετός», που παρουσιάστηκε στο νυχτερινό κέντρο Kinky Gerlinky το 1990, μεταξύ άλλων χώρων, ανέβηκε στη σκηνή με μια γυμνή γυναίκα δεμένη στο σώμα του και προσομοίωσε τον τοκετό του «μωρού» του, με ψεύτικο αίμα και μια σειρά λουκάνικα που αναπαριστούσαν τον ομφάλιο λώρο.

Ο Leigh Bowery και οι γονείς του 

«Χάρη στη διεστραμμένη φαντασία και το πνεύμα του»

Ο Leigh Bowery παντρεύτηκε τη συμπρωταγωνίστριά του στο νούμερο, Nicola Bateman, επτά μήνες πριν από το θάνατό του από AIDS το 1994, σε ηλικία 33 ετών. Ήταν μια παράσταση που αργότερα ενέπνευσε το σόου του Rick Owens «human backpack» το 2016, όταν ο σχεδιαστής έδεσε ανάποδα ένα άλλο μοντέλο πάνω στο μοντέλο που περπατούσε στην πασαρέλα.

Λίγο μετά το θάνατο του Bowery, ο Τζον Ρίτσαρντσον έγραψε στο New Yorker για την «ανησυχητική» όψη του καλλιτέχνη. «Χάρη στη διεστραμμένη φαντασία και το πνεύμα του, μπόρεσε να υψωθεί πάνω από τη μετριοπαθή ευτέλεια και να καθιερωθεί ως ανατρεπτικός καλλιτέχνης – ένας σχολαστικός τεχνίτης που ήταν επίσης ένας υπερρεαλιστής της σύγχρονης εποχής».

Η ζωηρή κληρονομιά του Bowery είναι αισθητή στη μόδα από τότε και φαίνεται στις βασίλισσες του RuPaul’s Drag Race. Μια δεύτερη έκθεση, εξ ολοκλήρου αφιερωμένη σε αυτόν, ανοίγει τον Φεβρουάριο στην Tate Modern του Λονδίνου: καλύπτει την «επιρροή του σε προσωπικότητες όπως ο Alexander McQueen, ο Jeffrey Gibson, η Anohni και η Lady Gaga». Το κόκκινο δαντελένιο φόρεμα του McQueen με την ασορτί ολόσωμη μάσκα στο κεφάλι, που φορούσε η Gaga το 2009, αποτελεί απόδειξη αυτού.

Το βιβλίο «Outlaws» που συνοδεύει την έκθεση

«Πρόκληση των σεξουαλικών συμβάσεων»

Ο Bowery ήταν κεντρική φιγούρα στο Taboo, ένα λονδρέζικο νυχτερινό κέντρο που άνοιξε το 1985, όπου κυριαρχούσε η άποψη ότι τίποτα δεν ήταν ταμπού και το σλόγκαν ήταν «να ντύνεσαι σαν να εξαρτάται η ζωή σου από αυτό ή να μην ασχολείσαι».

Ο πορτιέρης του Taboo, ως γνωστόν, παρουσίαζε έναν καθρέφτη στους ακατάλληλους clubbers που προσπαθούσαν να μπουν και ρωτούσε πικρόχολα: «Θα αφήνατε εσείς τον εαυτό σας να μπει μέσα;». Ήταν «απρόβλεπτο, απροκάλυπτο και αξέχαστο», λέει ο Green για το κλαμπ.

Μαγνήτης για τους αστέρες της ποπ και της μόδας, το Taboo ήταν γνωστό για την «πρόκληση των σεξουαλικών συμβάσεων» γράφει ο Dylan Jones, τακτικός θαμώνας του Taboo και συγγραφέας του «Sweet Dreams: The Story of the New Romantics».

Ο Bowery, λέει ο Jones στο BBC, «δημιούργησε ένα τρίτο φύλο για ένα διάστημα, θα μπορούσαμε να τον αποκαλέσουμε πολυσεξουαλικό… δημιούργησε μια πολύ παράξενη, μεταμορφωτική, παραβατική περσόνα».

Συμπερίληψη πριν ο όρος γίνει τσίχλα

Ο David Holah και η Stevie Stewart, το δίδυμο πίσω από το 80s brand ρούχων, το θρυλικό BodyMap, πήγαιναν στο Taboo «με θρησκευτική ευλάβεια κάθε εβδομάδα». Τα σπορ ρούχα τους από lycra και ύφασμα φούτερ ήταν «όλα σχετικά με τη σιλουέτα και φτιαγμένα για κάθε σωματότυπο», λέει η Stewart στο BBC.

Στο ντεμπούτο τους στην πασαρέλα το 1984 παρουσίασαν μοντέλα που ήταν «μεγαλόσωμοι άνθρωποι, ηλικιωμένοι, παιδιά… Η ποικιλομορφία ήταν το κλειδί».

«Οι άνθρωποι φορούσαν λίγα ρούχα από σχεδιαστές, ας πούμε, Vivienne Westwood, πολλά vintage ή από το Top Shop. Ήταν ανακατεμένα», λέει ο Holah που σήμερα διδάσκει χαρακτική, ενώ η Stewart εξακολουθεί να φτιάχνει ρούχα και είναι επίσης στιλίστρια που συνεργάζεται μεταξύ άλλων με την Κάιλι Μινόγκ.

Leigh Bowery και Boy George 

«Σεισμικές κοινωνικές, πολιτικές αλλαγές»

Όσο υπήρχε η μάρκα BodyMap και οι συνοδοιπόροι της, όλοι ήθελαν να διευρύνουν τα όρια της μόδας. Το κοινωνικοπολιτικό υπόβαθρο, η απεργία των ανθρακωρύχων, τα περιβαλλοντικά ζητήματα, οι διαμαρτυρίες και τα ψυχεδελικά της δεκαετίας του 1960… «όλα έγιναν μέρος της δουλειάς» συμπληρώνει η Stewart.

Μια ακόμα έκθεση, επίσης, εξερευνά αυτή την εποχή με τον τίτλο «The 80s» στην Tate Britain, στο Λονδίνο, από τον Νοέμβριο.

Η Ingrid Pollard και οι Franklyn Rodgers και Wolfgang Tillmans είναι τρεις από τους φωτογράφους που παρουσιάζονται και οι οποίοι «χρησιμοποίησαν τη φωτογραφική μηχανή για να ανταποκριθούν στις σεισμικές κοινωνικές, πολιτικές αλλαγές» στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, συμπεριλαμβανομένης της πανδημίας του AIDS και του Section 28 – ενός νόμου του 1988 που απαγόρευε στα σχολεία και τις βιβλιοθήκες του Ηνωμένου Βασιλείου τη λεγόμενη «προώθηση» της ομοφυλοφιλίας.

«Οτιδήποτε άγριο δεν θα είναι άγριο σε 48 ώρες – θα είναι παντού»

Κοιτάζοντας πίσω στη δεκαετία του ’80 σήμερα, o Martin Green λέει: «υπάρχει σίγουρα μια σύνδεση μεταξύ αυτής της queer κουλτούρας και της ανάμειξης των φύλων και της εξερεύνησης των φύλων που συνέβαινε τότε και που συμβαίνει και πάλι τώρα».

Οι υποκουλτούρες δεν έχουν την ευκαιρία να αναπτυχθούν τώρα όπως τη δεκαετία του ’80, υποστηρίζει ο Hemingway. «Ήμασταν ένα μικρό σύνολο, μόλις μερικές εκατοντάδες άνθρωποι που πήγαιναν σε αυτά τα κλαμπ, οπότε ένα κίνημα σαν κι αυτό μπορούσε να παραμείνει υπόγειο. Τώρα έχουμε το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – οι τάσεις γίνονται γρήγορα mainstream. Οτιδήποτε άγριο δεν θα είναι άγριο σε 48 ώρες – θα είναι παντού».

Η έλλειψη νυχτερινών κέντρων τώρα είναι επίσης μέρος του προβλήματος, προσθέτει. «Ποιος ο λόγος να ντύνεσαι όπως ντυνόμασταν εμείς, χωρίς να έχεις πουθενά να πας;».

«Η μόδα μας καθορίζει -πάντα»

«Η μόδα σήμερα δεν είναι ίσως τόσο συναρπαστική οπτικά όσο ήταν στη δεκαετία του 1980, αλλά είναι συναρπαστική ως προς την κοινωνική αλλαγή και τις αξίες της» συνεχίζει ο Hemingway.

«Όπως η φροντίδα για το περιβάλλον – οι άνθρωποι που εργάζονται για εμάς στο Charity Supermarket είναι πραγματικά περήφανοι που δεν αγοράζουν ποτέ καινούργια ρούχα. Τελικά, η μόδα μας αφορά, καθορίζει το πώς αισθανόμαστε, τι μας κάνει ευτυχισμένους. Αυτό το πράγμα δεν έχει αλλάξει».

*H έκθεση «Outlaws: Fashion Renegades of 80s London» βρίσκεται στο Fashion and Textile Museum του Λονδίνου από τις 4 Οκτωβρίου έως τις 9 Μαρτίου 2025.

*Με στοιχεία από bbc.com