Στο The Ring – το βιβλίο του Κότζι Σουζούκι για μια βιντεοκασέτα που σκοτώνει όποιον την παρακολουθεί, προκαλώντας όχι μία αλλά δύο blockbuster ταινίες -ο τρόμος είναι ένας ιός που εξαπλώνεται μέσω της τηλεόρασης.

Στο Televisiva, ένα βιβλίο των Stefano De Luigi και Giusi Affronti, συμβαίνει το ίδιο πράγμα. Αλλά σε αυτή την περίπτωση, ωστόσο, ο τρόμος δεν έχει καμία σχέση με το υπερφυσικό: είναι πραγματικός και επηρεάζει κάθε γωνιά του πλανήτη.

«Πριν από τρεις δεκαετίες, κατά τη διάρκεια της απροσδόκητης ανόδου του Σίλβιο Μπερλουσκόνι στην πολιτική εξουσία, ανέλαβα ένα έργο που θεωρούσα πολύ σημαντικό. Μέσω της φωτογραφίας μου ήθελα να αμφισβητήσω το ιταλικό τηλεοπτικό σύμπαν που, με τις επιφανειακές αξίες και τις υπερκορεσμένες έγχρωμες εικόνες του, επηρέαζε βαθιά την ιταλική κοινωνία», λέει ο Stefano De Luigi στην EL PAÍS.

Photo: Stefano De Luigi /«Televisiva»

Η τηλεόραση συμβάλλει ενεργά σε μια επικίνδυνη πολιτιστική παρακμή

Το Televisiva είναι ένα βιβλίο ασπρόμαυρων φωτογραφιών που θέτει το ερώτημα ποια μηνύματα κρύβονταν στις πολύχρωμες τηλεοπτικές εκπομπές της Ιταλίας και πώς η ιταλική ραδιοτηλεοπτική βιομηχανία επηρέασε αρνητικά την κοινωνία και τον πολιτισμό – τους πυλώνες μιας λειτουργικής χώρας.

«Το πρόγραμμά μου υποδηλώνει ότι, αφού εκπαίδευσε και έκανε ένα σημαντικό μέρος του ιταλικού λαού εγγράμματο στις δεκαετίες του 1950 και 1960, η τηλεόραση συμβάλλει ενεργά σε μια επικίνδυνη πολιτιστική παρακμή από τη δεκαετία του 1980», λέει ο De Luigi.

«Έχει προωθήσει έναν λιγότερο δημοκρατικό, επιθετικό και διχαστικό δημόσιο διάλογο, ο οποίος πλέον εξυψώνει την επιπολαιότητα και τον ηδονισμό. Αυτή η αλλαγή έχει οδηγήσει σε έλλειμμα κριτικής σκέψης και πτώση της συλλογικής ευθύνης, διαμορφώνοντας τελικά μια κοινωνία που συχνά αποφεύγει τα πολιτικά και πολιτειακά της καθήκοντα».

«Ένα μέρος των δηλητηρίων αυτής της ηλίθιας, κακόβουλης και χυδαίας τηλεόρασης – που όμως πωλείται ως πραγματική ανάγκη ενός φαντασμαγορικού κοινού – έχει ριζώσει στο κοινωνικό σώμα»

Δείτε το βίντεο 

Σύγκρουση μεταξύ της κοινωνίας του θεάματος και της πραγματικής κοινωνίας

Ο De Luigi – ο οποίος εργάζεται για την EL PAÍS από το Παρίσι – είναι ξεκάθαρος σχετικά με τη σπίθα που ενέπνευσε το βιβλίο: «Είναι μια υπόθεση, φυσικά, και όπως όλες οι υποθέσεις υπόκειται σε επαλήθευση, αλλά όταν παρατηρώ αυτές τις τηλεοπτικές στιγμές, έχω την έντονη αίσθηση ότι κάτι έχει διηθηθεί στον πραγματικό κόσμο.

»Ότι ένα μέρος των δηλητηρίων αυτής της ηλίθιας, κακόβουλης και χυδαίας τηλεόρασης – που όμως πωλείται ως πραγματική ανάγκη ενός φαντασμαγορικού κοινού – έχει ριζώσει στο κοινωνικό σώμα», λέει ο φωτογράφος.

«Υπάρχουν φωτογραφίες που απεικονίζουν καλά αυτή τη σύγκρουση μεταξύ της κοινωνίας του θεάματος και της πραγματικής κοινωνίας, όπως ο Rocco Casalino που κοιτάζει τον εαυτό του στον καθρέφτη στο σπίτι του Big Brother».

Τα ατελείωτα νυχτερινά αθλητικά talk shows- το συνεχές κουτσομπολιό ενός (φαινομενικά) ακίνδυνου προγράμματος που καταναλώνεται με την ίδια πείνα όπως ένα σακουλάκι πατατάκια

Οι παρουσιαστές ειδήσεων που έγιναν ιερείς και παραδίδουν κηρύγματα μεταμφιεσμένα σε ειδήσεις

Τα ατελείωτα νυχτερινά αθλητικά talk shows- το συνεχές κουτσομπολιό ενός (φαινομενικά) ακίνδυνου προγράμματος που καταναλώνεται με την ίδια πείνα όπως ένα σακουλάκι πατατάκια- οι παρουσιαστές ειδήσεων που έγιναν ιερείς και παραδίδουν κηρύγματα μεταμφιεσμένα σε ειδήσεις- όλα αυτά μπορούν να αποδοθούν στο τηλεοπτικό μοντέλο που δημιούργησε ο μεγιστάνας Σίλβιο Μπερλουσκόνι, το οποίο εξαπλώθηκε στην Ευρώπη και στη συνέχεια διέσχισε τον Ατλαντικό σαν ραδιενεργό σύννεφο, μεγαλώνοντας εκθετικά μέχρι να μολυνθούν τα πάντα.

«Η τηλεόραση, καθ’ όλη τη διάρκεια της ύπαρξής της, υπήρξε επίσης πολύ αποτελεσματική με θετικό τρόπο. Στην Ιταλία, βοήθησε να γίνει μέρος του πληθυσμού εγγράμματο», λέει ο φωτογράφος, τέσσερις φορές νικητής του World Press Photo Award.

Photo: Stefano De Luigi /«Televisiva»

Εξατομικεύοντας την πολιτική σφαίρα και μεγεθύνοντας τον ηδονισμό

«Δυστυχώς, αφού η τηλεόραση επικεντρώθηκε σε αυτή την αποστολή στις δεκαετίες του 1950 και του 1970 με προγράμματα υψηλής πολιτιστικής αξίας και με πραγματική αποστολή να υπηρετήσει το κοινό, διαμόρφωσε επίσης την κοινωνία στις δεκαετίες του 1980 και του 1990, προωθώντας ένα όραμα για τον κόσμο που ήταν χυδαίο, βίαιο και σαφώς λιγότερο δημοκρατικό, εξατομικεύοντας την πολιτική σφαίρα και μεγεθύνοντας τον ηδονισμό και την εμφάνιση ως το μοναδικό νόμισμα.

»Εν ολίγοις, προκάλεσε ένα σημαντικό πολιτισμικό έλλειμμα, εκτρέποντας ή απαξιώνοντας κάθε μορφή σκέψης που βασίζεται στην αίσθηση της ευθύνης και της αλληλεγγύης» λέει ο Stefano De Luigi.

«Η σύγχρονη τηλεόραση ευδοκιμεί από τα σπέρματα του λαϊκισμού»

Για τον De Luigi, το ίδιο μέσο που χρησίμευσε για να αρθρώσει ένα κοινοτικό μοντέλο αλληλεγγύης έχει τώρα βοηθήσει στην οικοδόμηση μιας κοινωνίας που συχνά απορρίπτει τη θυσία και τις πολιτικές και αστικές ευθύνες.

«Η σύγχρονη τηλεόραση ευδοκιμεί από τα σπέρματα του λαϊκισμού που υπάρχουν στη σύγχρονη κοινωνία και έχει ανεβάσει σημαντικά το όριο ανοχής απέναντι σε αντιδημοκρατικές συμπεριφορές και λόγους. Έχει δημιουργήσει μια κουλτούρα “εμείς εναντίον αυτών” και έχει οδηγήσει σε έναν αστικό αποασυλοποίηση των μαζών».

Τα καλά νέα είναι ότι η τηλεόραση έχει χάσει μεγάλο μέρος της τεράστιας επιρροής της από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία έχουν αναλάβει τον κοινωνικό ρόλο που κάποτε κατείχε η τηλεόραση.

Τεράστιες δόσεις μηνυμάτων, μισογυνισμού, αχαλίνωτου εγωισμού, λανθάνουσας βίας

«Είναι το ίδιο. Ένας ανεμοστρόβιλος εικονικών συναισθημάτων, ένα χυδαίο, εκκωφαντικό, απελπισμένο τσίρκο που μολύνει την πραγματική κοινωνία με τεράστιες δόσεις μηνυμάτων, μισογυνισμού, αχαλίνωτου εγωισμού, λανθάνουσας βίας και κυνικής και εγωιστικής απογοήτευσης», λέει ο De Luigi για τα σόσιλα μίντια.

Στο Televisiva δεν υπάρχει κείμενο, όλα λέγονται μέσα από εικόνες που θα είναι οικείες σε όσους είχαν κολλήσει με τις τηλεοπτικές εκπομπές της δεκαετίας του 1990.

«Αυτό που απαιτώ από τον εαυτό μου και από τις φωτογραφίες που βλέπω, είτε χαρακτηρίζονται ως καλλιτεχνικές είτε ως ντοκιμαντέρ, είναι να με εκπλήσσουν. Να με διεγείρουν, και πάνω απ’ όλα, να μην με κουράζουν με ρητορική ή κομφορμισμό ή στείρο φορμαλισμό, ή ακόμα χειρότερα με μανιερισμό», προσθέτει ο De Luigi.

«Οι καλές φωτογραφίες έχουν μια θεώρηση που υπερβαίνει το δισδιάστατο περιεχόμενο, είναι εκείνες που έχουν πολλές αναγνώσεις και μπορούν να ερμηνευτούν με μια πολυπλοκότητα που τις μετατρέπει σε σχεδόν μυστηριώδη αντικείμενα, σαν να είναι φορτωμένες με κρυφά νοήματα».

*Με στοιχεία από elpais.com | Αρχική Φωτό: Stefano De Luigi, 1995 / «Televisiva»