Με το ΠΑΣΟΚ να βρίσκεται σε διαδικασία εσωκομματικών εκλογών και με τις υποψηφιότητες ν’ ανακοινώνονται η μία μετά την άλλη, ίσως θα ήταν μιας πρώτης τάξης ευκαιρία να τεθεί το ερώτημα: αυτοκριτική θα υπάρξει στο κόμμα;
Οι υποψήφιοι-ες πρόεδροι έχουν τη διάθεση να θίξουν τα κακώς κείμενα του παρελθόντος ή έστω τα πιο εμβληματικά από αυτά; Προφανώς, όταν μιλάμε για αυτοκριτική δεν αναφερόμαστε στο αποτέλεσμα των ευρωεκλογών, αλλά στις επιλογές που έγιναν τα προηγούμενα χρόνια και οδήγησαν ένα κραταιό κόμμα στην εκλογική συρρίκνωση.
Ο μοναδικός
Όσο κι αν ψάξει κανείς στην ιστορία του ΠΑΣΟΚ θα διαπιστώσει ότι ο μοναδικός πρόεδρος που έβγαινε δημόσια και αναγνώριζε λάθη ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ποιος δεν θυμάται τη φράση Mea Culpa μετά τις συνομιλίες στο Νταβός ή την ανάληψη της πολιτικής ευθύνης για το σκάνδαλο Κοσκωτά;
Από την πλευρά του, ο Κώστας Σημίτης έκανε μια κάποιου είδους αυτοκριτική στο βιβλίο του για τα 8 χρόνια της δικής του διακυβέρνησης κι αυτό αφού είχε αποσυρθεί πλέον από την κεντρική πολιτική σκηνή. Κι όμως, η περίοδος εκείνη σημαδεύτηκε από σειρά σκανδάλων.
Θα περίμενε κανείς ότι ένα κόμμα που στις εκλογές του 2009 είχε λάβει το 43,92% των ψήφων και που τρία χρόνια αργότερα, το 2012, θα σημείωνε πτώση-ρεκόρ στο 12,2% κάποια στιγμή θα εξηγούσε στην κοινωνία για ποιους λόγους την απογοήτευσε. Θα συζητούσε την απόφασή της όταν έσπευσε να συνδράμει τις πολιτικές της κυβέρνησης συνεργασίας υπό τον Αντώνη Σαμαρά.
Θα περίμενε επίσης κανείς να δει ότι διαθέτει ουσιαστικά πολιτικά αντανακλαστικά και πως θ’ αντιλαμβανόταν ότι κάτι κάνει λάθος, από τη στιγμή που τα «χαστούκια» της κοινωνίας ήταν επαναλαμβανόμενα, με κορυφαίο εκείνο των εκλογών του Ιανουαρίου του 2015. Ήταν τότε που το ΠΑΣΟΚ έφτασε το ναδίρ των εκλογικών του επιδόσεων, καταλαμβάνοντας την έβδομη θέση με ποσοστό 4,68!
Άνοδος;
Για να είμαστε απόλυτα ειλικρινείς και συνεπείς απέναντι στους αριθμούς, από το 2015 και μετά το ΠΑΣΟΚ δεν έχει διαγράψει κάποια εντυπωσιακή ανοδική πορεία σε συνάρτηση πάντα με τις συνθήκες κάθε εκλογικής αναμέτρησης.
Στις δεύτερες εκλογές του 2015 και υπό την ηγεσία της Φώφης Γεννηματά έλαβε 341,732 ψήφους έναντι 617.487 που πήρε ο Νίκος Ανδρουλάκης στις εθνικές εκλογές του Ιουνίου του 2023. Κι αν δεν υπήρχε η φθορά του ΣΥΡΙΖΑ, όπως καταγράφηκε στις εκλογές του 2023, ίσως ακόμα κι αυτή η άνοδος να μην είχε επιτευχθεί.
Το ακραίο κέντρο
Ωστόσο, για να είμαστε και δίκαιοι, αυτό που άνθισε έντονα στο ΠΑΣΟΚ από το 2015 και μετά ήταν τ’ αντιαριστερά του σύνδρομα, τα οποία εκφράστηκαν απ’ αυτό που έγινε γνωστό στη συνέχεια ως «αντιΣΥΡΙΖΑ μέτωπο» ή «ακραίο κέντρο».
Το τελευταίο μάλιστα που υποτίθεται ότι ήταν ο θεματοφύλακας απέναντι σε κάθε τι λαϊκιστικό, δημαγωγικό, αντιευρωπαϊκό κλπ. αποτέλεσε τον καλύτερο σύμμαχο της Δεξιάς εκείνη την περίοδο. Κάποιοι δημοσιολογούντες εκπρόσωποί του εξακολουθούν να είναι ακόμα και ουδείς έχει αντιληφθεί –ή δεν το παραδέχεται- ότι με τη στάση του βοήθησε σε μεγάλο βαθμό στην άνοδο της Ακροδεξιάς. Ούτε σε αυτό το κομμάτι του ΠΑΣΟΚ έχει υπάρξει αυτοκριτική.
Κόστος
Κατά την περίοδο των Μνημονίων, αλλά και στη συνέχεια, η μόνιμη επωδός από ηγετικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ στην όποια κριτική τους γινόταν, ήταν η φράση «εμείς βάλαμε πλάτη να μείνει η χώρα όρθια». Το είχε πει και η Φώφη Γεννηματά τον Φεβρουάριο του 2017 σε εκδήλωση της τοπικής αυτοδιοίκησης: «Η παράταξη μας πλήρωσε μεγάλο κόστος, γιατί έβαλε πάνω απ’ όλα το συμφέρον της χώρας και θα συνεχίσουμε να το βάζουμε».
Όλα αυτά όμως, μόνο αυτοκριτική δεν είναι. Αυτοθαυμασμός ίσως, πολιτική αμετροέπεια ενδεχομένως, αυτοδικαίωση; Yπάρχει αυτή η συνήθεια πάντως στη Χ. Τρικούπη, καθετί αρνητικό με ευθύνη του κόμματος να μετατρέπεται με έναν περίεργο τρόπο ως η μόνη, «σωστή» λύση. Η κοινωνία πάντως δεν φάνηκε να αντιλαμβάνεται την «πλάτη» που έβαλε το ΠΑΣΟΚ και το έδειξε στην κάλπη.
«Κουρασμένο»
Με απλά λόγια αν το ΠΑΣΟΚ εμφανιζόταν ήδη «κουρασμένο», από τις αρχές του 21ου αιώνα όπως το χαρακτήριζαν αρκετοί πολιτικοί επιστήμονες εκείνη την περίοδο, τα ποσοστά του από την κρίση έως σήμερα αποδεικνύουν ότι δεν κατάφερε να ξεπεράσει αυτή την κούραση, η οποία κατά κύριο λόγο δείχνει να είναι ιδεολογική.
Εξάλλου, μόνο τυχαία δεν βγήκε ο όρος pasokification, όπου με αφορμή την πορεία του ΠΑΣΟΚ, περιγράφει την πτώση της σοσιαλδημοκρατίας και της λεγόμενης κεντροαριστεράς σε όλη την Ευρώπη από τα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα.
Τώρα λοιπόν που το κόμμα ετοιμάζεται να εκλέξει νέα ηγεσία ή να επανεκλέξει την υπάρχουσα και στον απόηχο των αποτελεσμάτων των ευρωεκλογών θα είχε ενδιαφέρον να βλέπαμε τους υποψήφιους και τις υποψήφιες ν’ ανοίγουν και αυτή τη συζήτηση. Πόσο μάλλον από τη στιγμή που ανάμεσά τους υπάρχουν και εκπρόσωποι του «ακραίου κέντρου», από την αποκαλούμενη «δεξιά» πτέρυγα του κόμματος.
Όχι τίποτε άλλο, αλλά όταν ονειρεύεσαι ένα ΠΑΣΟΚ που θα επανέλθει πανηγυρικά στην εξουσία –ή τουλάχιστον θα την διεκδικήσει- καλό θα ήταν να έχεις ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς σου με το παρελθόν. Αρκεί να έχεις την τόλμη να το κάνεις.
